Хандешнаш Садахар

Нохчийн маттахь, хьалха гайтам "д" болу йа мукъа эшарца долалун хандешнаш хьалха цхьацца абанаш хӏуьтту:

• дилла, тилла, ӏилла, гӏал. алла;
• дахка, тахка, ӏахка;
• дача, лийча;
• дала, тела;
• деба, теба;
• деша, теша;
• даша, лаша;
• дотта, хӏотта, ӏотта, гӏал. отта, бац. отта;
• баха, ӏаха;
• декъа, текъа;
• дукъа, лакъа
• акха, декха, текха
• эга, дега, лега

Вайна ма-гарра хандешнийн баххаш хьалха д, л, т, хӏ йа ӏ хӏутту. Цундела вайн хандешнаш и абанаш хӏитторца садаха аьтто бу.

Лахахь хьаьжча, баьццарнаш йукъадаха аьтто болу дешнаш ду. Вайн меттан дешнаш кхолларан некъаца кхоьллина хир ду уьш.

А

кхетам: даха, дийна хила, диса

• ан, дан, лан, тан, хӏан, ӏан
• эн, ден, лен, тен, хӏен, ӏен

А(В)А

кхетам: вистхила, мичахь ду ца хаа, дӏадаккха, мичахь ду ца хаа

• а̄н, да̄н, ла̄н, та̄н, хӏа̄н, ӏа̄н
• эн, ден, лен, тен, хӏен, ӏен
• айъа, дайъа, лайъа, тайъа, хӏайъа, ӏайъа

АБА

кхетам: меллийша гондӏа хьийза, шортадала, дукха хила, дийца, тоа, кхин ца деза, дуца

• аба, даба, лаба, таба, хӏаба, ӏаба
• а̄ба, да̄ба, ла̄ба, та̄ба, хӏа̄ба, ӏа̄ба
• эба, деба, леба, теба, хӏеба, ӏеба

А(Г)А

кхетам: сатоха, ган, барт бан, цхьаьнакхета, сехьадала

• а̄н, да̄н, ла̄н, та̄н, хӏа̄н, ӏа̄н
• он, дон, лон, тон, хӏон, ӏон
• эн, ден, лен, тен, хӏен, ӏен

АГА

кхетам: дожа, леста, тай даккха, некъ гайта, дехьадаккха, меттиг гайта, меттиг кӏоргйан, аьлларг дан, цӏейала, маха баккха

• ага, дага, лага, тага, хӏага, ӏага
• а̄га, да̄га, ла̄га, та̄га, хӏа̄га, ӏа̄га
• ига, дига, лига, тига, хӏига, ӏига
• эга, дега, лега, тега, хӏега, ӏега

АГӀА

кхетам: гӏарайан, татанаш дан, кхайкха, къаста, дӏаскъаста, барт боха, дӏахӏотто, хьаладан, хьаладотта

• ийгӏа, дийгӏа, лийгӏа, тийгӏа, хӏийгӏа, ӏийгӏа
• огӏа, догӏа, логӏа, тогӏа, хӏогӏа, ӏогӏа
• угӏа, дугӏа, лугӏа, тугӏа, хӏугӏа, ӏугӏа
• эгӏа, дегӏа, легӏа, тегӏа, хӏегӏа, ӏегӏа

АДА

кхетам: даха, охьадаха, эха, чехка даха, йукъадилла, тӏетаӏо, хадо, кхетам баккха, гӏодан, вист ца хилалуш виса

• ада, дада, лада, тада, хӏада, ӏада
• эда, деда, леда, теда, хӏеда, ӏеда
• а̄да, да̄да, ла̄да, та̄да, хӏа̄да, ӏа̄да
• ида, дида, лида, тида, хӏида, ӏида
• ийда, дийда, лийда, тийда, хӏийда, ӏийда
• овда, довда, ловда, товда, хӏовда, ӏовда
• ода, дода, лода, тода, хӏода, ӏода
• уда, дуда, луда, туда, хӏуда, ӏуда

АЙА

кхетам: лакхадаккха, лекха меттиг тӏе даккха

• айъа, дайъа, лайъа, тайъа, хӏайъа, ӏайъа
• ийъа, дийъа, лийъа, тийъа, хӏийъа, ӏийъа

АЖА

кхетам: дижа, даго, дегӏан меже йаго, даьхнино даар даа

• а̄жа, да̄жа, ла̄жа, та̄жа, хӏа̄жа, ӏа̄жа
• ижа, дижа, лижа, тижа, хӏижа, ӏижа
• ийша, дийша, лийша, тийша, хӏийша, ӏийша
• ийжа, дийжа, лийжа, тийжа, хӏийжа, ӏийжа
• овжа, довжа, ловжа, товжа, хӏовжа, ӏовжа
• ожа, дожа, ложа, тожа, хӏожа, ӏожа

АЗА

кхетам: вохета, самукъадаккха, гергарло хила, тӏедало, йозалла йуста, гӏоьртина хила, лакха, меттиг ца хиллалц чу дотта

• аза, даза, лаза, таза, хӏаза, ӏаза
• а̄за, да̄за, ла̄за, та̄за, хӏа̄за, ӏа̄за
• эза, деза, леза, теза, хӏеза, ӏеза
• овза, довза, ловза, товза, хӏовза, ӏовза
• оза, доза, лоза, тоза, хӏоза, ӏоза
• ийза, дийза, лийза, тийза, хӏийза, ӏийза
• ийза, дийза, лийза, тийза, хӏийза, ӏийза
• уза, дуза, луза, туза, хӏуза, ӏуза

АКА

кхетам: вистхила, лен, гӏарйан

• эка, дека, лека, тека, хӏека, ӏека

АКХА

кхетам: илли ала, лаьттахь лела, дӏадала, шена динарг кхечунна йухадан

• акха, дакха, лакха, такха, хӏакха, ӏакха
• экха, декха, лекха, текха, хӏекха, ӏекха
• экха, декха, лекха, текха, хӏекха, ӏекха
• а̄кха, да̄кха, ла̄кха, та̄кха, хӏа̄кха, ӏа̄кха

АККХА

кхетам: кхоссадала, дӏасдаржа, сиха меттахдала, дӏаэца, схьаэца, тӏекхиа, ӏан

• а̄ккха, да̄ккха, ла̄ккха, та̄ккха, хӏа̄ккха, ӏа̄ккха
• эккха, деккха, леккха, теккха, хӏеккха, ӏеккха

АКЪА

• кхетам: хадо, дакъош дан, тӏуьналла дӏайала, дӏакъовла
• акъа, дакъа, лакъа, такъа, хӏакъа, ӏакъа
• экъа, декъа, лекъа, текъа, хӏекъа, ӏекъа
• экъа, декъа, лекъа, текъа, хӏекъа, ӏекъа
• укъа, дукъа, лукъа, тукъа, хӏукъа, ӏукъа

АЛА

кхетам: дешнаш багара довлийта, дӏакховдо, чеккхенга кхача, хьалхе кхача, эшо, некъа тӏера охьавосса, качдан, кхалха, дӏадала, кховдо

• а̄ла, да̄ла, ла̄ла, та̄ла, хӏа̄ла, ӏа̄ла
• ийла, дийла, лийла, тийла, хӏийла, ӏийла
• овла, довла, ловла, товла, хӏовла, ӏовла
• ола, дола, лола, тола, хӏола, ӏола
• ала, дала, лала, тала, хӏала, ӏала
• эла, дела, лела, тела, хӏела, ӏела
• эла, дела, лела, тела, хӏела, ӏела
• ила, дила, лила, тила, хӏила, ӏила
• ола, дола, лола, тола, хӏола, ӏола
• ула, дула, лула, тула, хӏула, ӏула

АЛЛА

кхетам: муха ду хьажа, акхаро лаца, дӏадахийта, меттехь хила, чудилла, кхазийта, цхьана метте даккха

• алла, далла, лалла, талла, хӏалла, ӏалла
• а̄лла, да̄лла, ла̄лла, та̄лла, хӏа̄лла, ӏа̄лла
• элла, делла, лелла, телла, хӏелла, ӏелла
• элла, делла, лелла, телла, хӏелла, ӏелла
• олла, долла, лолла, толла, хӏолла, ӏолла
• охка, дохка, лохка, тохка, хӏохка, ӏохка
• илла, дилла, лилла, тилла, хӏилла, ӏилла
• ахка, дахка, лахка, тахка, хӏахка, ӏахка
• а̄хка, да̄хка, ла̄хка, та̄хка, хӏа̄хка, ӏа̄хка

АЛХА

кхетам: даха, эха, вон хила, бӏаьргех хи дала, чесать шерсть, кхоссадала

• алха, далха, лалха, талха, хӏалха, ӏалха
• а̄лха, да̄лха, ла̄лха, та̄лха, хӏа̄лха, ӏа̄лха
• элха, делха, лелха, телха, хӏелха, ӏелха

АМА

кхетам: керла хӏуманна тӏекхиа

• а̄ма, да̄ма, ла̄ма, та̄ма, хӏа̄ма, ӏа̄ма

АНА

кхетам: кочалла охьайотта

• а̄на, да̄на, ла̄на, та̄на, хӏа̄на, ӏа̄на
• эна, дена, лена, тена, хӏена, ӏена

АНГА

кхетам: хьалакхисса

• анга, данга, ланга, танга, хӏанга, ӏанга

АПА

кхетам: къега, серлоне хила

• эпа, депа, лепа, тепа, хӏепа, ӏепа

АРА

кхетам: цхьаьнадогӏуш хила, хама бан, хадо, молотить, дагардан

• ара, дара, лара, тара, хӏара, ӏара
• а̄ра, да̄ра, ла̄ра, та̄ра, хӏа̄ра, ӏа̄ра
• эра, дера, лера, тера, хӏера, ӏера

АРГА

кхетам: маса хадо

• арга, дарга, ларга, тарга, хӏарга, ӏарга

АРДА

кхетам: хӏума дан

• а̄рда, да̄рда, ла̄рда, та̄рда, хӏа̄рда, ӏа̄рда

АРЖА

кхетам: дӏасадаха, массанхьа а кхача

• а̄ржа, да̄ржа, ла̄ржа, та̄ржа, хӏа̄ржа, ӏа̄ржа

АРЗА

кхетам: хила, йухахьажа, йухадаха, хийцадала

• эрза, дерза, лерза, терза, хӏерза, ӏерза

АРСА

кхетам: говран гӏара

• арса, дарса, ларса, тарса, хӏарса, ӏарса
• эрса, дерса, лерса, терса, хӏерса, ӏерса

АРСТА

кхетам: стомма хила, стамдала, хьандала

• арста, дарста, ларста, тарста, хӏарста, ӏарста

АСА

кхетам: охьакхосса, охьадотта, хадо, тидам бан, эчиг чӏагӏдан, чӏагӏдан, чу хӏо дахийта, карчош дехьадаккха

• аса, даса, ласа, таса, хӏаса, ӏаса
• иса, диса, лиса, тиса, хӏиса, ӏиса
• ийса, дийса, лийса, тийса, хӏийса, ӏийса
• а̄са, да̄са, ла̄са, та̄са, хӏа̄са, ӏа̄са
• оса, доса, лоса, тоса, хӏоса, ӏоса
• уса, дуса, луса, туса, хӏуса, ӏуса

АССА

кхетам: тӏера охьадала

• исса, дисса, лисса, тисса, хӏисса, ӏисса
• осса, досса, лосса, тосса, хӏосса, ӏосса

АСТА

кхетам: дӏай-схьай меттах дийла, хьовзош цхьаьнатоха

• аста, даста, ласта, таста, хӏаста, ӏаста
• эста, деста, леста, теста, хӏеста, ӏеста
• а̄ста, да̄ста, ла̄ста, та̄ста, хӏа̄ста, ӏа̄ста
• иста, диста, листа, тиста, хӏиста, ӏиста
• уста, дуста, луста, туста, хӏуста, ӏуста

АТА

кхетам: дакъош дан, кагдан, дага, тӏетасадала, вовшашна тоха, мустдала, дукъдала, гайта

• ата, дата, лата, тата, хӏата, ӏата
• ита, дита, лита, тита, хӏита, ӏита
• эта, дета, лета, тета, хӏета, ӏета
• а̄та, да̄та, ла̄та, та̄та, хӏа̄та, ӏа̄та

АТКЪА

кхетам: балхам бан, шена там боцург дийца

• аткъа, даткъа, латкъа, таткъа, хӏаткъа, ӏаткъа
• эткъа, деткъа, леткъа, теткъа, хӏеткъа, ӏеткъа

АТТА

кхетам: латта, когаш тӏехь хила, йан, меттах йаккха, йовха меттехь латто, цӏандан, йианарг йехонехьа охьайотта, дахдала; цӏений, боьхий къасто

• отта, дотта, лотта, тотта, хӏотта, ӏотта
• итта, дитта, литта, титта, хӏитта, ӏитта
• атта, датта, латта, татта, хӏатта, ӏатта
• итта, дитта, литта, титта, хӏитта, ӏитта
• а̄тта, да̄тта, ла̄тта, та̄тта, хӏа̄тта, ӏа̄тта
• этта, детта, летта, тетта, хӏетта, ӏетта

АТӀА

кхетам: хада

• а̄тӏа, да̄тӏа, ла̄тӏа, та̄тӏа, хӏа̄тӏа, ӏа̄тӏа
• этӏа, детӏа, летӏа, тетӏа, хӏетӏа, ӏетӏа

АХА

кхетам: кагдала, лазо, лела, цхьана кхечу метте дехьадала, гӏарйан, вистхила, латта кечдан, цхьана меттехь ӏан, ӏан, жимдала, мичахь ду хьажа, дехьадала, мелла хьерадала

• аха, даха, лаха, таха, хӏаха, ӏаха
• эха, деха, леха, теха, хӏеха, ӏеха
• оха, доха, лоха, тоха, хӏоха, ӏоха
• эха, деха, леха, теха, хӏеха, ӏеха
• а̄ха, ба̄ха, ла̄ха, та̄ха, хӏа̄ха, ӏа̄ха
• эха, деха, леха, теха, хӏеха, ӏеха
• эха, деха, леха, теха, хӏеха, ӏеха
• а̄ха, да̄ха, ла̄ха, та̄ха, хӏа̄ха, ӏа̄ха
• уха, духа, луха, туха, хӏуха, ӏуха

АХКА

кхетам: дӏай-схьай леста, дӏададийта, дӏадахийта, деба, шортахила, охьадилла, ӏан, цхьана меттехь хила, дан, метте дан

• ахка, дахка, лахка, тахка, хӏахка, ӏахка
• а̄хка, да̄хка, ла̄хка, та̄хка, хӏа̄хка, ӏа̄хка
• охка, дохка, лохка, тохка, хӏохка, ӏохка
• эхка, дехка, лехка, техка, хӏехка, ӏехка
• эхка, дехка, лехка, техка, хӏехка, ӏехка

АХЧА

кхетам: чӏагӏдала

• ахча, дахча, лахча, тахча, хӏахча, ӏахча

АХЬА

кхетам: хьоькхуш жима дан, доьналла хила, гулдан, набйан, гайта, ца кхера, дӏадига

• ахьа, дахьа, лахьа, тахьа, хӏахьа, ӏахьа
• охьа, дохьа, лохьа, тохьа, хӏохьа, ӏохьа
• охьа, дохьа, лохьа, тохьа, хӏохьа, ӏохьа
• эхьа, дехьа, лехьа, техьа, хӏехьа, ӏехьа
• эхьа, дехьа, лехьа, техьа, хӏехьа, ӏехьа

АЦА

кхетам: мах белла шен дола йаккха, лаьттара кара дилла; цӏений, боьхий къасто; карадан, каракхача, ницкъ дӏабаллалц къахьега

• а̄ца, да̄ца, ла̄ца, та̄ца, хӏа̄ца, ӏа̄ца
• ийца, дийца, лийца, тийца, хӏийца, ӏийца
• уца, дуца, луца, туца, хӏуца, ӏуца
• эца, деца, леца, теца, хӏеца, ӏеца
• эца, деца, леца, теца, хӏеца, ӏеца

АЧА

кхетам: хьаша, тӏе когаш тоха, догӏа дан, тӏе хи дотта, цӏандала

• а̄ча, да̄ча, ла̄ча, та̄ча, хӏа̄ча, ӏа̄ча
• ийча, дийча, лийча, тийча, хӏийча, ӏийча

АЧКЪА

кхетам: хца карадайта къайладала

• ачкъа, дачкъа, лачкъа, тачкъа, хӏачкъа, ӏачкъа
• эчкъа, дечкъа, лечкъа, течкъа, хӏечкъа, ӏечкъа

АША

кхетам: тӏаьхьа диса, гӏийло хила, ца тоа, жайна тӏехь долчуьнга хьажа, бакъ хилар тӏелаца, тӏадо, тӏуналла чекхъэха, шах хи хила, даар багахь ахьа

• эша, деша, леша, теша, хӏеша, ӏеша
• эша, деша, леша, теша, хӏеша, ӏеша
• аша, даша, лаша, таша, хӏаша, ӏаша
• а̄ша, да̄ша, ла̄ша, та̄ша, хӏа̄ша, ӏа̄ша
• эша, деша, леша, теша, хӏеша, ӏеша
• овша, довша, ловша, товша, хӏовша, ӏовша
• ийша, дийша, лийша, тийша, хӏийша, ӏийша

А(Ъ)А

кхетам: метте сехьадаккха

• а̄н, да̄н, ла̄н, та̄н, хӏа̄н, ӏа̄н

АЪА

кхетам: дагахь дезарг, даар дегӏа дахийта

• аа, даа, лаа, таа, хӏаа, ӏаа

АӀА

кхетам: дхадо, цхьаьнатоха, сатта, гулдала

• аӏа, даӏа, лаӏа, таӏа, хӏаӏа, ӏаӏа
• эӏа, деӏа, леӏа, теӏа, хӏеӏа, ӏеӏа