Чолхадош

Чолха цӏердош

Кхузахь чолха цӏердешнаш йуккъе зил хьокхуш кхатта деза.

гулдош

Гулдош кхуллуш дешнашна йуккъе боца зил хьакха.

доларцӏе

Чолха доларцӏе кхуллуш, шинна а дакъана йуккъе зил а хьакха, йуха ший а дакъа доккха абанца дӏа а доладе.

цӏердош йуххедиллар

Йуххедиллина цӏердош долуш, чолха цӏердош кхоьллина делахь, цу шинна йуккъе боца зил хьакха.

карладаккхар

Лааме мухалдош карладоккхуш кхоьллина чолха лааме мухалдош йуккъе боца зил хьокхуш дилла. Хьалхарчу декъехь хьалхара коьрта дешдакъа бен ца дуьллу.

Чолха мухалдош

доланиг дешнаш

Дуккха а доланиг дожарш уллехӏуьттуш чолха мухалдош кхоллалахь, дакъошна йуккъе боца зил хьакха.

Тӏеалар: кхоъ ул-уллехь нисдала а там бу: нохчойн‑гӏалгӏойн‑бацойн дошам.

мухалдош + мухалдош

Ши мухалдош ул-улле хӏоьттина мухалдош кхолладеллехь, цу шинна йуккъе зил хьакха.

дустург + мухалдош

Мухалдашна хьалха дустург дожар хӏоьттина мухалдош кхолладеллехь, цу шинна йуккъе боца зил хьакха беза.

карладаккхар

Мухалдош карладоккхуш кхоьллина чолха мухалдош йуккъе боца зил хьокхуш дилла. Мухалдешан чеккхенгахь аларехь охьадужу «а» делахь, карладоккхуш хьалхарчун декъачуниг ма дилла.

Чолха дагардош

декъаран дагардош

Декъаран дагардешнаш йуккъе зил хьокхуш дохку. Кхузахь «цам», «диъ», «йалх», «ворхӏ», «бархӏ», «исс», «итт», «бӏе» карла а доккхуш, йуха йуккъе зил хьокхуш дилла.

Чеккхенгахь «та», «ткъа», «на» йа «бахь» долу чолха дагардешнашкахь, царна хьалхара дакъа бен хьалхарчу декъехь ма дилла. Йуха «ворхӏ»-на, «бархӏ»-на тӏехьа долу «хӏ», «йалх»-на тӏехьа долу «х» ма дилла карладоккхуш хьалхарчу декъехь. Кхузахь «шовзткъа» карладоккхуш хьалхара «шов» бен хьалхарчу декъехь ма дилла.

чолха къастамза мосалдош

Къастамза мосалдош кхуллуш йуккъе зил хьакха беза. Чеккхенгахь «ъ» делахь, иза хьалхарчу декъахь ма дилла. Ткъа «диъ»-на йуккъахь дерг хьалхарчу декъахь а дилла. Шолгӏа дакъа иза гуттара рогӏера дагардош хуьлу.

Чолха цӏерметдош

карладаккхар

Цӏерметдош карладаккхарца кхолладелла чолха цӏерметдош боца зил хьакхарца дуьллу. Хьалхарчу декъехь хьалхара коьрта дакъа бен ма дилла. Аларехь охьадужу «а» делахь, иза а ма дилла.

Чолха ардамдош

Ардамдешан бух карлабоккхуш кхолладелла чолха ардамдош йуккъе зил хьокхуш дуьллу. Карчадоккху ардамдош чолха делахь, цунна тӏаьхььара дакъа схьа а эций, карла а даккхий, цултӏаьхьа хьалхара дакъа йуханехьа тӏетоха: дӏалачкъийна > лачкъийна > лачкъ-лачкъийна > дӏалачкъ-лачкъийна.

хьалхара дакъа + «дина»

Чеккхенгахь «дина» делахь, цунна хьалхара дакъа карладаккха.

чеккхенгахь «ийна»

Ардамдешан чеккхенгахь «ийна» делахь, цунна хьалхара дакъа карладаккха.

ши дешдакъа

Ардамдешан ши дешдакъа бен дацахь, йа чолха ардамдешан тӏаьххьара дакъа ши дешдакъа бен доцу ардамдош делахь, чеккхенгахь аларехь охьадужу «а» карладоккхуш хьалхарчу декъехь ма дилла.

чеккхенгахь «на»

Ардамдешан чеккхенгахь «на» делахь, цунна хьалхара дакъа бен карладоккхуш хьалхарчу декъехь ма дилла. Цу йуккъера «н» цунна хьалхарчу абанах дӏатарделлехь а, бен дац: «да», «ла», «та», «тӏа» и. дӏ. кх.

чеккхенгахь «а» йа «у»

Карарчу хена ардамдешан чеккхенгара «а» йа «у» дӏа а доккхий, цунна хьалхара дакъа бен карладоккхуш хьалхарчу декъехь ца дуьллу.

Чолха тӏеардамдош

чӏагӏдина тӏеардамдош

Кхетам чӏагӏбен тӏеардамдашехь чеккхенгара мукъа йиш озочохь зил хьакха.

карладаьккхина тӏеардамдош

Тӏердамдош карладоккхуш делахь, царна йуккъе зил кхатта.

чӏагӏдина карладаьккхина тӏеардамдош

Тӏердамдош карладоккхуш а, чӏагӏдеш а делахь, царна йуккъе а зил кхатта, йуха чеккхенгахь мукъа йиш озочохь а зил хьакха.

Чолха куцдош

бух карлабаккхар

Бух карла а болуш куцдош кхолладеллехь, царна йуккъе зил хьакха.

татдош + «аьлла»

Татдашна тӏехьа «аьлла» хӏоттарца куцдош кхолладеллехь, цу шинна йукъа зил хьакха.

«дедда-йукъа», «йукъ-кара»

Хӏара «дедда-йукъа», «йукъ-кара» шиъ йуккъе зил кхаттарца дуьллу.

Чолха айдардош

Айдардешнахь тӏаьхьий, хьалхий хӏуьттуш чолха айдардош кхолладеллехь, царна йуккъе зил хьакха.

чолха айдардош + «кх»

Чолха айдардош чӏагӏдеш чеккхенгахь «кх» тӏетухуш йелахь, зил хьокхуш тӏетоха.

Чолха дешхьалхе

Ши дешхьалхе йух-йуххе хӏоттарца чолха дешхьалхе кхоллайеллехь, цу шинна декъана йуккъе зил хьакха.

Дакъалгаш

Чеккхенгахь «кх», «кхи», «кха», «м», «х», «теша», «те», «техьа», «ца» хӏара дакъалгаш тӏетухуш, царна хьалха зил хьакха.

«ма»

Хьалха «ма» хӏоьттича цунна тӏехьа зил хьакха беза, цунна тӏехьарчу хандешан бухара мукъаза йиш шалхадалахь; ца далахь, къаьстина кхатта деза.

хӏан-хӏа

Дацарниг «хӏан-хӏа» йуккъе зил кхаттарца дуьллу.

Йукъадало дош

Йукъадало дешнаш йуккъе зил хьакхарца дохку. Шолгӏа дакъа «делахь» ду.

рогӏаллиниг

Рогӏаллин йукъадало дешнаш йуккъе зил хьакхарца дохку.