Чолхадош
Чолха дош
Чолха дешнаш кхузахь къаьстина кхатта деза.
Ах
Хьалха «ах» хӏуттуш делахь, иза къаьстина дилла.
Цӏердашна хьалха хӏуттуш.
| ах | цӏердош | чолха цӏердош |
|---|---|---|
ах |
дош |
ах дош |
ах |
корта |
ах корта |
ах |
ницкъ |
ах ницкъ |
ах |
пхьарс |
ах пхьарс |
Мухалдашна хьалха хӏуттуш.
| ах | цӏердош | чолха мухалдош |
|---|---|---|
ах |
вон |
ах вон |
ах |
деха |
ах деха |
ах |
дика |
ах дика |
ах |
мукъа |
ах мукъа |
Хандашна хьалха хӏуттуш.
| ах | цӏердош | чолха хандош |
|---|---|---|
ах |
даа |
ах даа |
ах |
декъа |
ах декъа |
ах |
деша |
ах деша |
ах |
дилла |
ах дилла |
тӏеалар: кхузахь – ахдаккха, ахдаха, ахдала, ахдовла, ахдийла – цхьаьна кхатта деза.
Чолха мухалдош
дош + «долу», «дерг», «доцу», «доцург»
Хӏара «долу», «дерг», «доцу», «доцург» ардамдешнаш кхидолу дешнашна тӏехьа хӏуьттуш хенахь, уьш къаьстина дахка деза
| «долу» | «дерг» |
|---|---|
бакъо йолу |
бакъо йерг |
дийр долу |
дийр дерг |
доьшур долу |
доьшур дерг |
жима долу |
жима дерг |
хаза долу |
хаза дерг |
хала долу |
хала дерг |
| «доцу» | «доцург» |
|---|---|
бакъо йоцу |
бакъо йоцург |
дийр доцу |
дийр доцург |
доьшур доцу |
доьшур доцург |
жима доцу |
жима доцург |
хаза доцу |
хаза доцург |
хала доцу |
хала доцург |
Чолха дагардош
«ткъа», «бӏе», «атбахь»
Хьалха йа тӏехьа «ткъа», «бӏе», «атбахь» хӏоттарца чолха дагардош кхолладеллехь, иза къаьстина дилла деза.
| дагарг | чолха дагардош |
|---|---|
30 |
ткъе итт |
32 |
ткъе шийтта |
39 |
ткъе ткъоьсна |
110 |
бӏе итт |
120 |
бӏе ткъа |
140 |
бӏе шовзткъа |
200 |
ши бӏе |
1016 |
атбахь йалхитта |
1511 |
атбахь пхи бӏе цхьайтта |
1200 |
атбахь ши бӏе |
2000 |
ши атбахь |
Цӏерметдош
йаххьийниг + доладерзорниг
Йаххьий, доладерзорий цӏерметдош тӏехьий, хьалхий дагӏахь; и шиъ къаьстина дилла.
| дожар | цхьаьнадар |
|---|---|
цӏераниг |
со со |
доланиг |
сан сайн |
лург |
суна сайна |
дийриг |
ас айса |
коьчалниг |
соьца сайца |
хотталург |
сох сайх |
меттигниг |
соьга сайга |
дустург |
сол сайл |
Доланиг дожарх схьайевлла лааме кепаш а къаьстина кхатта.
| доланиг | лаамениг |
|---|---|
сан сайн |
сан сайниг |
хьан хьайн |
хьан хьайниг |
цуьнан шен |
цуьнан шениг |
кхуьнан шен |
кхуьнан шениг |
хӏокхуьнан шен |
хӏокхуьнан шениг |
вайн вешан |
вайн вешаниг |
тхан тхешан |
тхан тхешаниг |
шун шайн |
шун шайниг |
церан шайн |
церан шайниг |
кхеран шайн |
кхеран шайниг |
хӏокхеран шайн |
хӏокхеран шайниг |
Дешхьалхе
чолха дешхьалхе + хандош
Хандашна хьалха чолха дешхьалхе хӏоттахь, и шиъ къаьстина дилла.
| чолха дешхьалхе | чолха хандош |
|---|---|
хьала-охьа |
хьала-охьа даха |
Дештӏаьхье
цӏердош + «дуьхьа», «лаьцна»
Цӏердашна тӏехьа «дуьхьа» йа «лаьцна» хӏуттуш делахь, къаьстина кхатта. Цӏердашна тӏехьа хӏуттург «дуьхьа» йелахь, цӏердош доланиг дожарехь хила деза; ткъа тӏехьа хӏуттург «лаьцна» йелахь, цӏердош хотталург дожарехь хила деза.
| цӏердош | цӏердош + дештӏаьхье |
|---|---|
Дела |
Делан дуьхьа |
да |
дех лаьцна |
нана |
ненан дуьхьа |
со |
сох лаьцна |
цӏердош + дешхьалхе
Шайолу дешхьалхенаш дештӏаьхьенаш санна лело мега. Иштта лелош йелахь къаьстина йахка. Дукха хьолахь дешхьалхе цӏердашна тӏехьа хӏуттуш, цӏердош доланиг дожарехь хила деза. Кхузахь чеккхенгара «на» шена лаахь; дилла а, ца дилла а мега.
| цӏердош | цӏердош + дештӏаьхье |
|---|---|
дешар |
дешар(на) тӏехь |
са |
си(на) тӏехь |
Хуттургаш
дагарден «а»
Дагардеш лело «а» дашна тӏехьа къаьстина а дуьллу, цунна тӏаьхьа цӏоьмалг а йуьллу.
| хьалхарниг | шолгӏаниг | дагардар |
|---|---|---|
да |
нана |
да а, нана а |
даха |
деша |
даха а, деша а |
хӏоттаман хуттургаш
Хӏоттаман хуттургаш къаьстина кхатта.
| хӏоттаман хуттургаш |
|---|
аьлча а |
делахь а |
хӏунда аьлча |
Дакъалг
«ца» + хандош
Хандашна хьалха дацарниг «ца» хӏоттахь, иза къаьстина йилла.
| хандош | «ца» |
|---|---|
го |
ца го |
дина |
ца дина |
лийна |
ца лийна |
хьастийна |
ца хьастийна |
«ца» + ардамдош
Йогӏучу хенан лаамечу ардамдашна хьалха дацарниг «ца» хӏоттахь, иза къаьстина дилла.
| ардамдош | «ца» |
|---|---|
доьшу дерг |
ца доьшу дерг |
«ма» + тӏедилларкеп
Тӏедилларкепана хьалха дацарниг «ма» хӏоттахь, иза къаьстина дилла.
| тӏедиллар | «ма» |
|---|---|
ала |
ма ала |
декъа |
ма декъа |
деша |
ма деша |
хьаста |
ма хьаста |
чолха хандашна йуккъехь «ма», «ца»
Чолха хандашна «ма» йа «ца» йуккъе хӏоттахь, чолха хандош декъа а лой, къаьстина дуьллу.
| хандош | йуккъехь «ма» | йуккъехь «ца» |
|---|---|---|
дӏадеша |
дӏа ма деша |
дӏа ца доьшу |
тӏетоха |
тӏе ма тоха |
тӏе ца туху |
«ца» + ардамдош
Лаамзчу ардамдашна хьалха «ца» хӏоттахь, иза къаьстина кхатта.
| ардамдош | «ца» |
|---|---|
деза |
ца деза |
дезна |
ца дезна |
дешна |
ца дешна |
доьшу |
ца доьшу |
«ца» + тӏеардамдош
Тӏеардамдашна хьалха «ца» хӏоттахь, иза къаьстина кхатта.
| тӏеардамдош | «ца» |
|---|---|
дезаш |
ца дезаш |
доьшуш |
ца доьшуш |
«дела», «дера», «ма», «мел», «бен», «хьуна»
Хӏара дакъалгаш «дела», «дера», «ма», «мел», «бен », «хьуна» къаьстина кхатта йеза.
| дош | дакъалг + дош |
|---|---|
ду |
бен ду |
ду |
ду хьуна |
доьшу |
мел доьшу |
олу |
дера олу |
олу |
ма олу |
со |
со бен |
хьожу |
хьожу дела |
хьожу |
хьожу дера |
Йукъадало дош
хьуна
Шолгӏа дакъа «хьуна» делахь, къаьстина кхатта деза.
| дош | дош + хьуна |
|---|---|
дуй |
дуй хьуна |
деца |
деца хьуна |